اوراق با درآمد ثابت چیست؟
سرمایه‌گذاری یکی از مهم‌ترین ابزارهای تأمین مالی برای افراد و نهادها است. در میان انواع مختلف ابزارهای مالی، اوراق با درآمد ثابت به عنوان یک گزینه محبوب شناخته می‌شوند. این اوراق به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند تا با میزان ریسک کمتر نسبت به سایر سرمایه‌گذاری‌ها، بازدهی مشخصی را در طول زمان دریافت کنند. اما برای بسیاری از افراد، درک ماهیت این اوراق ممکن است پیچیده به نظر برسد.
اوراق با درآمد ثابت به طور کلی به ابزارهایی اطلاق می‌شود که در آن‌ها پرداخت سود به صورت دوره‌ای مشخص و در زمان‌های معین انجام می‌گیرد. این اوراق معمولاً توسط دولت‌ها یا شرکت‌ها منتشر می‌شوند و می‌توانند گزینه‌ای مناسب برای افرادی باشند که به دنبال حفظ سرمایه و دریافت درآمد ثابت هستند.
در این مقاله، به بررسی مفاهیم مختلف اوراق با درآمد ثابت، نحوه عملکرد آن‌ها، مزایا و معایب این نوع سرمایه‌گذاری‌ها خواهیم پرداخت. همچنین، به تفاوت‌های آن‌ها با سایر ابزارهای مالی اشاره خواهیم کرد تا کمک کنیم تا تصمیم‌گیری‌های مالی بهتری در این زمینه داشته باشید.
تعریف اوراق با درآمد ثابت
اوراق با درآمد ثابت به مجموعه‌ای از ابزارهای مالی اطلاق می‌شود که به سرمایه‌گذار این امکان را می‌دهند تا در ازای خرید آن‌ها، به صورت منظم و در تاریخ‌های معین، سودی ثابت و مشخص دریافت کند. این اوراق معمولاً توسط دولت‌ها یا شرکت‌ها منتشر می‌شوند و به عنوان یک گزینه امن برای سرمایه‌گذاری در نظر گرفته می‌شوند. در نتیجه، این اوراق به دلیل داشتن بازدهی قابل پیش‌بینی و ریسک نسبی پایین، توجه بسیاری از سرمایه‌گذاران را به خود جلب کرده‌اند.
ویژگی‌های اصلی اوراق با درآمد ثابت
یکی از ویژگی‌های برجسته اوراق با درآمد ثابت این است که مبلغ سود به‌طور مشخص و معین از پیش تعیین شده است و در طول مدت زمان معین، تغییر نمی‌کند. این ویژگی باعث می‌شود که سرمایه‌گذاران قادر باشند پیش‌بینی دقیقی از بازدهی سرمایه خود داشته باشند. همچنین، معمولاً مدت‌زمان این اوراق به‌طور واضح تعیین می‌شود و پس از پایان مدت، اصل پول به صاحب اوراق بازگردانده می‌شود.
نحوه عملکرد این اوراق
عملکرد اوراق با درآمد ثابت بسیار ساده است. هنگامی که یک سرمایه‌گذار این اوراق را خریداری می‌کند، به مدت مشخصی از سود دوره‌ای بهره‌مند می‌شود. این سود می‌تواند به صورت ماهیانه، سه‌ماهه یا سالیانه پرداخت شود. پس از پایان مدت زمان اوراق، اصل سرمایه به خریدار باز می‌گردد. در واقع، سرمایه‌گذار نه تنها سود منظم دریافت می‌کند، بلکه قادر است پس از پایان دوره، سرمایه اولیه خود را نیز بازپس گیرد.
ویژگی‌های اصلی این اوراق
اوراق با درآمد ثابت ویژگی‌های خاصی دارند که آن‌ها را از سایر ابزارهای مالی متمایز می‌کند. این ویژگی‌ها باعث می‌شود که این اوراق به عنوان گزینه‌ای مناسب برای افرادی که به دنبال سرمایه‌گذاری با ریسک پایین و بازدهی معین هستند، شناخته شوند. در ادامه، به بررسی مهم‌ترین ویژگی‌های این اوراق خواهیم پرداخت.
پرداخت منظم سود
یکی از بارزترین ویژگی‌های اوراق با درآمد ثابت، پرداخت سود منظم و ثابت است. این پرداخت‌ها معمولاً در فواصل زمانی مشخص و به‌صورت دوره‌ای انجام می‌شود. برخی از ویژگی‌های این بخش عبارتند از:
- پرداخت سود به صورت ماهیانه، سه‌ماهه یا سالیانه
- سود ثابت که طی مدت زمان مشخص تغییر نمی‌کند
- امکان پیش‌بینی دقیق بازدهی سرمایه‌گذاری
مدت‌زمان مشخص و بازپرداخت اصل سرمایه
اوراق با درآمد ثابت معمولاً دارای مدت‌زمان مشخص هستند که در آن سرمایه‌گذار می‌تواند سود دریافت کند. پس از پایان این مدت، اصل سرمایه به صاحب اوراق بازگردانده می‌شود. این ویژگی‌ها شامل موارد زیر هستند:
- تعیین دقیق تاریخ سررسید اوراق
- بازگشت اصل سرمایه در پایان دوره
- اطمینان از امنیت سرمایه‌گذاری به دلیل مدت‌زمان معین
چگونه اوراق با درآمد ثابت کار می‌کنند؟
اوراق با درآمد ثابت به گونه‌ای طراحی شده‌اند که به سرمایه‌گذاران بازدهی قابل پیش‌بینی و منظم ارائه دهند. این اوراق با تضمین پرداخت سود دوره‌ای و بازپرداخت اصل سرمایه در پایان دوره، یکی از امن‌ترین روش‌های سرمایه‌گذاری به شمار می‌آیند. در این بخش، نحوه عملکرد این اوراق را بررسی خواهیم کرد تا روشن شود چگونه می‌توان از این ابزار مالی بهره‌مند شد.
فرآیند خرید و فروش اوراق
سرمایه‌گذار با خرید اوراق با درآمد ثابت، مبلغی را به عنوان اصل سرمایه در اختیار منتشرکننده اوراق قرار می‌دهد. در مقابل، منتشرکننده متعهد می‌شود که به سرمایه‌گذار سود مشخصی پرداخت کند و در پایان مدت‌زمان معین، اصل سرمایه را بازگرداند. این فرآیند به‌طور معمول در مراحل زیر صورت می‌گیرد:
| مرحله | شرح |
|---|---|
| خرید اوراق | سرمایه‌گذار اوراق را از بازار خریداری می‌کند و مبلغ اصل سرمایه را به منتشرکننده پرداخت می‌کند. |
| دریافت سود | در فواصل زمانی مشخص (مثلاً هر سه ماه یا هر سال)، منتشرکننده سود اوراق را به سرمایه‌گذار پرداخت می‌کند. |
| بازپرداخت اصل سرمایه | در پایان دوره سررسید اوراق، منتشرکننده اصل مبلغ سرمایه‌گذاری شده را به سرمایه‌گذار بازمی‌گرداند. |
نوع پرداخت سود
پرداخت سود به دو روش اصلی انجام می‌شود: سود ثابت و سود متغیر. در اوراق با درآمد ثابت، معمولاً سود به صورت ثابت و پیش‌بینی‌شده پرداخت می‌شود، به‌طوری که سرمایه‌گذار از ابتدا می‌داند که در چه تاریخی چه مقدار سود دریافت خواهد کرد. این پرداخت‌ها می‌تواند به‌صورت ماهیانه، سه‌ماهه یا سالیانه صورت گیرد.
نحوه تأمین سود و بازده
اوراق با درآمد ثابت به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که در ازای سرمایه‌گذاری، بازدهی مشخص و منظم دریافت کنند. این بازدهی به‌طور عمده از دو بخش تشکیل می‌شود: سود دوره‌ای که در طول مدت زمان مشخص پرداخت می‌شود و بازگشت اصل سرمایه در پایان دوره. تأمین این سود از منابع مختلفی مانند درآمدهای حاصل از فعالیت‌های اقتصادی منتشرکننده اوراق یا ذخایر مالی آن‌ها انجام می‌گیرد.
در صورتی که اوراق توسط دولت منتشر شوند، معمولاً منابع مالی تأمین سود از درآمدهای مالیاتی و سایر منابع دولتی تأمین می‌شود. در مورد اوراق شرکتی نیز، سود معمولاً از درآمدهای حاصل از فعالیت‌های تجاری و اقتصادی شرکت‌ها تأمین می‌شود. در هر صورت، این اوراق به گونه‌ای طراحی شده‌اند که سود دوره‌ای به‌صورت منظم به سرمایه‌گذاران پرداخت شود و اصل سرمایه نیز در زمان سررسید بازگشت داده شود.
میزان بازده این اوراق معمولاً به نرخ بهره مشخصی بستگی دارد که در زمان انتشار اوراق تعیین می‌شود و این نرخ می‌تواند تحت تأثیر عواملی مانند وضعیت اقتصادی، نرخ تورم و اعتبار منتشرکننده اوراق قرار گیرد. در نتیجه، هرچه اعتبار منتشرکننده بیشتر باشد، احتمال پرداخت سود به‌موقع و کامل افزایش می‌یابد، که این خود به امنیت و جذابیت سرمایه‌گذاری در این اوراق کمک می‌کند.
مزایا و معایب این سرمایه‌گذاری
سرمایه‌گذاری در اوراق با درآمد ثابت برای بسیاری از افراد گزینه‌ای جذاب است، زیرا به‌طور معمول این نوع سرمایه‌گذاری با ریسک کمتری همراه است و بازدهی پیش‌بینی‌شده‌ای دارد. با این حال، مانند هر نوع سرمایه‌گذاری دیگر، اوراق با درآمد ثابت نیز مزایا و معایب خاص خود را دارند که باید قبل از تصمیم‌گیری در مورد سرمایه‌گذاری در این اوراق، به آن‌ها توجه شود.
مزایای سرمایه‌گذاری در اوراق با درآمد ثابت
این نوع سرمایه‌گذاری برای افرادی که به دنبال حفظ سرمایه و دریافت بازدهی ثابت هستند، گزینه مناسبی است. مهم‌ترین مزایای آن عبارتند از:
- ثبات و پیش‌بینی‌پذیری: اوراق با درآمد ثابت به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که سود دوره‌ای مشخصی را در فواصل معین دریافت کنند، بنابراین میزان بازدهی آن‌ها قابل پیش‌بینی است.
- ریسک پایین: به دلیل ماهیت ثابت و ضمانت‌های قانونی، این اوراق معمولاً ریسک کمتری نسبت به سایر ابزارهای مالی دارند.
- بازگشت اصل سرمایه: در پایان مدت زمان مشخص، سرمایه‌گذار می‌تواند اصل مبلغ خود را به همراه سود دریافت شده بازپس گیرد.
معایب سرمایه‌گذاری در اوراق با درآمد ثابت
با وجود مزایای زیاد، سرمایه‌گذاری در این اوراق معایبی نیز دارد که ممکن است برخی از سرمایه‌گذاران را از این گزینه باز دارد. مهم‌ترین معایب آن عبارتند از:
- بازدهی پایین: در مقایسه با سایر ابزارهای مالی، مانند سهام یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری، اوراق با درآمد ثابت ممکن است بازدهی کمتری داشته باشند.
- نرخ بهره ثابت: اگر نرخ تورم افزایش یابد، سود ثابت اوراق با درآمد ثابت ممکن است نتواند حتی از تورم پیشی بگیرد و در نتیجه ارزش واقعی سرمایه کاهش یابد.
- محدودیت‌های نقدشوندگی: برخی اوراق با درآمد ثابت ممکن است نقدشوندگی کمتری داشته باشند، به‌طوری که فروش آن‌ها قبل از سررسید ممکن است با مشکلاتی همراه باشد.
مقایسه با سایر ابزارهای مالی
برای انتخاب مناسب‌ترین ابزار مالی برای سرمایه‌گذاری، باید ویژگی‌های مختلف آن‌ها را بررسی کرد. هر ابزار مالی مزایا و معایب خاص خود را دارد و بسته به اهداف سرمایه‌گذار، یکی از این ابزارها ممکن است مناسب‌تر از سایرین باشد. در این بخش، اوراق با درآمد ثابت را با سایر ابزارهای مالی مانند سهام، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سپرده‌های بانکی مقایسه خواهیم کرد تا تفاوت‌ها و مزایای هرکدام روشن شود.
در مقایسه با سهام، اوراق با درآمد ثابت معمولاً ریسک کمتری دارند، زیرا سود آن‌ها ثابت است و تغییرات بازار بر آن‌ها تأثیر زیادی ندارد. در مقابل، سهام به دلیل نوسانات قیمت، می‌تواند بازدهی بالاتری داشته باشد، اما همراه با ریسک بیشتر است. همچنین، سهام ممکن است سود خود را به صورت تقسیم سود پرداخت کند که از پیش قابل پیش‌بینی نیست، در حالی که اوراق با درآمد ثابت معمولاً سودی منظم و ثابت دارند.
مقایسه با صندوق‌های سرمایه‌گذاری نیز جالب است. صندوق‌های سرمایه‌گذاری معمولاً شامل ترکیبی از سهام، اوراق قرضه و سایر ابزارهای مالی هستند که می‌توانند بازدهی بالاتری به همراه داشته باشند. اما این صندوق‌ها همزمان با ریسک بیشتری مواجه هستند. در حالی که اوراق با درآمد ثابت ریسک کمتری دارند و بازدهی آن‌ها پیش‌بینی‌شده است، صندوق‌های سرمایه‌گذاری به دلیل تنوع در دارایی‌ها، ممکن است نوسانات بیشتری داشته باشند.
در نهایت، مقایسه با سپرده‌های بانکی نشان می‌دهد که هرچند سپرده‌های بانکی نیز بازدهی ثابت دارند، اما معمولاً این بازدهی از اوراق با درآمد ثابت کمتر است. علاوه بر این، اوراق با درآمد ثابت ممکن است بازدهی بهتری در شرایط اقتصادی خاص ارائه دهند، در حالی که سپرده‌های بانکی به دلیل امنیت بالاتر و نوسان کمتر، برای برخی از سرمایه‌گذاران جذاب‌تر هستند.
انواع اوراق با درآمد ثابت
اوراق با درآمد ثابت به‌طور کلی به ابزارهای مالی گفته می‌شود که به سرمایه‌گذاران سودی مشخص و ثابت در فواصل زمانی معین پرداخت می‌کنند. این اوراق انواع مختلفی دارند که هرکدام ویژگی‌ها و شرایط خاص خود را دارند. انتخاب نوع مناسب این اوراق بستگی به اهداف سرمایه‌گذاری، میزان ریسک‌پذیری و نیاز به نقدینگی دارد. در این بخش، به بررسی انواع مختلف اوراق با درآمد ثابت خواهیم پرداخت.
اوراق دولتی
اوراق دولتی یکی از رایج‌ترین انواع اوراق با درآمد ثابت هستند که توسط دولت‌ها برای تأمین مالی پروژه‌ها یا کسری بودجه منتشر می‌شوند. این اوراق معمولاً با کمترین ریسک همراه هستند زیرا دولت‌ها معمولاً توانایی بازپرداخت بدهی‌های خود را دارند. ویژگی‌های این اوراق عبارتند از:
- ریسک پایین به دلیل ضمانت دولت
- بازدهی کمتر نسبت به سایر انواع اوراق
- معمولاً با سررسیدهای بلندمدت
اوراق شرکتی
اوراق شرکتی توسط شرکت‌ها به‌منظور جذب سرمایه برای گسترش فعالیت‌های اقتصادی یا تأمین مالی منتشر می‌شوند. این اوراق معمولاً با ریسک بیشتری نسبت به اوراق دولتی همراه هستند، اما به‌طور معمول بازدهی بالاتری نیز دارند. ویژگی‌های این اوراق عبارتند از:
- ریسک بیشتر نسبت به اوراق دولتی
- بازدهی بالاتر به دلیل ریسک بالاتر
- امکان خرید و فروش در بازار بورس
اوراق قرضه
اوراق قرضه نیز یکی از انواع اوراق با درآمد ثابت هستند که توسط دولت‌ها یا شرکت‌ها منتشر می‌شوند. در این اوراق، سرمایه‌گذار در ازای خرید اوراق، به مدت مشخصی سود دریافت می‌کند و در پایان مدت‌زمان تعیین‌شده، اصل سرمایه به او باز می‌گردد. ویژگی‌های اوراق قرضه عبارتند از:
- پرداخت سود ثابت و مشخص
- معمولاً سررسید بلندمدت
- بازدهی مناسب با توجه به نوع منتشرکننده
اوراق مشارکت
اوراق مشارکت به‌طور عمده توسط دولت یا شرکت‌ها به‌منظور تأمین مالی پروژه‌های خاص منتشر می‌شوند. این اوراق به‌ویژه در پروژه‌های زیربنایی و اقتصادی کاربرد دارند و ممکن است بازدهی بالاتری داشته باشند. ویژگی‌های این اوراق عبارتند از:
- مربوط به پروژه‌های خاص و بلندمدت
- پرداخت سود در فواصل مشخص
- نقدشوندگی محدودتر نسبت به اوراق قرضه